Her gün yola çıktığınızda, aracınızın etkili şekilde çalışmasını sağlayan parçalardan biri de şanzımandır. Belki de en çok göz ardı edilen ama aracınız için hayati öneme sahip olan bu parça, otomobilin kalbine benzer. Şanzıman yağı ise tıpkı kan gibi kalbin her köşesine ulaşarak sorunsuz çalışmasını sağlar. İkilinin bir arada sağladığı işlevsellik, sadece aracın günlük performansını değil, aynı zamanda yakıt verimliliğini ve genel araç sağlığını da doğrudan etkiler.
Şanzıman, basitçe aracın motorundan gelen gücü tekerleklere aktaran bir mekanik sistemdir. Bu işlevsel parça, gücü aktarmanın yanı sıra aracın hareket doğrultusunu belirler. Geri vitese aldığınızda geriye doğru, ileri vitese aldığınızda ileriye doğru hareket etmesini sağlar. Motorun ürettiği torku ve hızı, aracın ihtiyaç duyduğu seviyelere dönüştürerek güç kullanım verimliliğini ayarlar. Doğru çalışan şanzıman, motorun gereksiz yere yüksek devirlerde çalışmasını önleyerek yakıt tasarrufuna katkıda bulunur ve motor ömrünü uzatır.
Motordan sağlamış olduğu hareketi ve gücü gereken değerde diferansiyele ve şafta aktarma görevini üstlenir. Şanzıman, içerisinde bulunan birbiriyle iç içe olan dişler sayesinde otomobilin istenilen hızda gitmesini, araç durur haldeyken motorun çalışmasına devam etmesini, araç hızlanmaya başladığında ya da yavaşladığında tekerlekler ile motor arasında bulunan dişli oranının istenilen dengede kalmasını sağlar. Şanzıman dediğimiz parçayı dişli çarka benzetirsek daha kolay anlamış oluruz.
Otomobilin otomatik ya da manuel olmasına göre çeşitlenen iki tip şanzıman bulunur. Manuel şanzımanlar, sürücünün vites değişikliklerini kendisinin kontrol ettiği sistemlerdir. Ek bir debriyaj pedalı bulunur, dilediğiniz devirde aracınızı sürme imkanı tanır. Öte yandan, otomatik şanzımanlar, vites değişikliklerini tamamen aracın kontrolüne bırakır. Sürücü, sadece gaz ve fren pedalını kullanarak aracı kontrol eder. Otomatik şanzımanlar, özellikle yoğun trafikte sürüşü daha rahat ve yorucu olmayan bir hale getirir.
Motordan aldığımız güçle dişli çark dönecek ve iletim yaparken de hem sürtünme katsayısını düşürecek, hemde iletim esnasında enerjinin açığa çıkmasını veya kimyasal oksidasyonu engelleyecek bir yağ kullanmalıyız. Zaten şanzıman yağının bileşenlerinin özelliği şanzımanın ömrünü uzatmaya yöneliktir. Şanzımanın diğer görevleri arasında, otomobille yüksek hızda giderken en uygun vitesle ekonomik bir sürüş sağlamak, gerektiği zamanlarda otomobili geri vitese takarak geriye doğru gitmesini sağlamaktır. Tabi bunu yaparken de motora ve kendine zarar vermemesini engelleyen yağlar kullanılmalıdır.
Şanzımanın çalışma prensibinde birden çok dişli sistem bulunur. Bu dişliler, aracın farklı hızlarda hareket etmesini sağlayan vites değişimlerini yapar. Her değişim sırasında dişlilerin birbirine temas etmemesini sağlamak gerekir. Aksi halde sürtünme, enerji kaybına neden olabilir ve şanzımanın aşınmasına yol açabilir. Sistemin sorunsuz bir şekilde birbiriyle uyum içinde çalışabilmesi için şanzıman yağı kritik rol oynar. Bu yağ, tüm hareketli parçaların üzerine ince bir yağlama tabakası oluşturarak aşırı ısınmayı engeller, parçaların temiz kalmasına yardımcı olur.
Şanzımanın otomobildeki görevini tam olarak yerine getirebilmesi için sağlıklı bir dişli sistemine sahip olması gerekir. Şanzıman çalışırken dişliler birbirine sürtünerek çalıştığından, şanzıman yağı kullanılmadığı takdirde şanzımanda yüksek oranda aşınma meydana gelebilir. Şanzıman yağı sayesinde, dişlilerdeki aşınma azalır ve şanzıman verimli bir şekilde çalışmaya başlar.
Birçok farklı otomobil türü olduğu gibi, birçok farklı şanzıman çeşitleri de bulunur. Doğru şanzıman yağı ise araçtaki şanzıman çeşidine göre belirlenir. Tıpkı motor yağında olduğu gibi, şanzıman yağının ömrü de otomobil üreticileri tarafından belirlenir. Şanzıman yağı kullanımı, hiçbir zaman aksatılmamalı, belirli periyotlarla yağın değişimi yapılmalıdır. Şanzıman yağ seçiminde önemli olan üretici firmanın önermiş olduğu yağı kullanmaktır. Nabza göre şerbet misali başka yağların kullanılmaması gerekir. Şanzıman yağının azalması durumunda ise araçta bazı aksaklıklar meydana gelir . Bu aksaklıkları yaşamamak için belirli periyotlarda değiştirmenizde fayda vardır. Şanzıman yağı genellikle 2 yıl ara ile kontrol edilmeli, gerekirse yağ değişimi yapılmalıdır.
Zamanla şanzıman yağı, ısı ve sürtünme nedeniyle özelliklerini kaybeder. Motorun çalışması sırasında yağ, metal parçaları ve diğer kirleri toplar. Bu partiküller, şanzımanın iç mekanizmasına zarar vermemesi için düzenli periyotlarla yağ değişimi yapılması gerekir. Şanzıman yağı değişimi aracın vites tipine göre değişiklik gösterse de temel prensibi aynıdır:
Bu adımların yanı sıra, her aracın kendine özgü özellikleri olduğunu ve şanzıman bakımı konusunda üretici önerilerine dikkat edilmesi gerektiğini unutmamak önemlidir. Otomatik araçlarda yağ değişimi ilgili detaylı bilgi almak için “Otomatik Şanzıman Yağı Değişir mi?” yazımızı inceleyebilirsiniz.
Otomatik şanzımanlarda motor yağını kontrol ettiğimiz gibi şanzıman yağının da, yağ çubuğunu çekerek eksik veya kayganlığını kontrol etme imkanımız bulunmaktadır, manuel şanzımanlarda ise otomatik şanzımanda olduğu gibi şanzımanda yağ çubuğu bulunmamaktadır. Bu nedenle aracın kaldırılıp altına girilip bakılması gerektiğinden yetkili servise başvurulmasını öneririm.
Manuel ve otomatik şanzımanlarda yağ kontrolü farklı yöntemlerle yapılır. Bu kontrolü düzenli olarak yapmak, şanzımanın sağlıklı çalışmasını ve potansiyel sorunları erken tespit etmeyi sağlar.
Manuel şanzımanlarda yağ seviyesini kontrol etmek için genellikle aracın alt kısmında bulunan bir kontrol deliğinden ya da bazen ölçüm çubuğundan yararlanılır. Ölçüm çubukları harici olarak kullanılır. Eğer yağ, kontrol deliğinden akıyorsa ya da çubukta belirtilen seviyede ise, yağ seviyesi uygun demektir.
Otomatik şanzımanlarda yağ seviyesi motor çalışırken kontrol edilmesi tavsiye edilir. Bu işlem için aracın motor bölmesinde bulunan dahili ölçüm çubuğu kullanılır. Çubuğun üzerinde seviye işaretleri bulunur. Ölçüm çubuğunu temizleyip yerine takıp çıkararak yağ seviyesini görebilirsiniz.
Otomatik şanzıman yağı, genellikle motor bölmesindeki, üzerinde ATF yazan ya da şanzıman simgesi bulunan bir kapaktan doldurulur. Manuel şanzıman yağı genellikle şanzımanın üst kısmındaki doldurma tapasından eklenir.
Hayır, motor yağı ve şanzıman yağı farklıdır. Motor yağı, motorun hareketli parçalarını yağlayarak aşınmayı önlerken; şanzıman yağı, vites dişlilerinin sürtünmesini azaltarak şanzımanın sorunsuz çalışmasını sağlar.
Şanzıman yağı, şanzımandaki dişlilerin sürtünmesini azaltır, aşırı ısınmayı engeller ve dişlilerin sorunsuz çalışmasını sağlar. Bu sayede şanzıman ömrünü uzatır ve aracın verimli çalışmasına katkıda bulunur.
Şanzıman yağı, genellikle 2 yılda bir veya üreticinin belirttiği kilometre aralıklarında değiştirilmelidir. Bu periyodik değişim, şanzımanın performansını korumak için önemlidir.
Şanzıman yağı yoksa dişliler aşırı sürtünmeden dolayı hızla aşınır, ısınır ve şanzıman arızaları meydana gelir. Bu da aracın performansını olumsuz etkiler ve yüksek onarım maliyetlerine yol açabilir.
Şanzıman yağı olmadan araç belirli bir mesafe gitse de bu durum şanzımanda hızlı bir aşınmaya ve ciddi hasarlara yol açar. Yağsız çalışmaya başlayan şanzıman kısa sürede arıza verebilir ve bu yüzden yağsız kullanım kesinlikle önerilmez. Tam bir mesafe belirtmek zordur ancak en kısa sürede yağ eklenmesi gerekmektedir.
Hayır, şanzıman yağı ve direksiyon yağı aynı değildir. Şanzıman yağı, vites dişlilerinin sorunsuz çalışmasını sağlarken; direksiyon yağı, direksiyon sisteminin daha rahat ve akıcı dönmesini sağlar. Her iki yağ da farklı işlevlere ve özelliklere sahiptir.
DSG (Direct Shift Gearbox) Şanzıman Nedir? Nasıl Çalışır?
Otomobillerdeki DSG şanzıman teknolojisi, sürüş performansını artırarak hem hız hem de konfor açısından büyük avantajlar sunar. DSG şanzımanın sağladığı hızlı vites geçişleri ve yakıt tasarrufu araç sahipleri için en önemli özellikler arasındadır. Dolayısıyla ...
Arabalardaki İkaz Lambaları ve Anlamları Nelerdir?
Aracınızı kullanırken gösterge panelinde bir ışık yanıp sönerse bu size önemli bir bilgi veriyor olabilir. İkaz lambaları, aracınızın sağlığı hakkında sizi bilgilendiren en temel göstergelerdendir. Ancak birçok sürücü bu ışıkların anlamlarını tam olarak bilmey...
Motor Yağı Nasıl Kontrol Edilir? ve Yağ Çubuğu ile Kontrol
Motor yağı, aracınızın verimli ve uzun ömürlü çalışmasını sağlamak amacıyla kullanılan en önemli araç sıvılarından biridir. Yağın yetersiz ya da çok olması, motorda farklı sorunlara neden olabilir. Zamanla motorun zarar görerek daha büyük sorunlara yol açması ...
